KUMAR TURİZMİ VE KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ’NE (KKTC) ETKİSİ

Değerli okuyucular bu yazımda kumar turizmini ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne (KKTC) ne gibi etkiler yaptığını literatür taramalarından da yararlanarak irdelemeye çalışacağız.

Yazımda bahsedecek olduğum konular sırasıyla turizmin ne olduğu, kumar oyununun ne olduğu ve tarihçesi, kumar oyunlarının çeşitleri, turizmin bir çeşiti olan kumar turizmi ve Kuzey Kıbrıs’ta kumar turizmidir.

İlk olarak turizmin tanımını yaparak başlayalım. Turizm nedir? Tek bir tanımı olmamakla birlikte turizm, insanların sürekli olarak ikamet ettikleri yerden başka yerlere iş için gitmek, gezmek, dinlenmek, eğlenmek ve en az bir gün kalmak koşuluyla yaptıkları bir aktivitedir. 1981 yılında Uluslararası Bilimsel Turizm Uzmanları Birliği (AIEST) tarafından yapılan tanıma göre ise turizm, insanların devamlı ikamet ettikleri, çalıştıkları ve her zaman ki olağan ihtiyaçlarını karşıladıkları yerlerin dışına seyahatleri ve buralardaki, genellikle turizm işletmelerinin ürettiği mal ve hizmetleri talep ederek, geçici konaklamalarından doğan olaylar ve ilişkiler bütünüdür (Kozak ve Bahçe, 2009; 3).

Turizm dünyada en fazla ekonomik gelir sağlayan lokomotif bir sektördür. Aynı zamanda turizm, değişen dünya şartlarında yerinde saymamış, değişim ve çeşitlenme göstermiştir. Yani, tüketicilerden gelen talepler doğrultusunda yeni turizm ürün ve pazarları ortaya çıkmıştır (Dallaryan, 2007; 9).

Bu yeni turizm pazar ve çeşitlerinin bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür: Kongre Turizmi, Golf Turizmi, İnanç Turizmi, Macera Turizmi, Eğitim Turizmi, Kültür Turizmi, Eko Turizm, Sağlık Turizmi, Gençlik Turizmi, Av Turizmi, Yat Turizmi ve Kumar Turizmi’dir.

KUMAR’IN TARİHÇESİ

Kumar turizmini de turizmin bir çeşiti olarak ele almak gerekmektedir. Kumar turizmini anlatmadan önce kumar oyunu kavramından ve tarihçesinden bahsetmenin faydalı olacağını düşünüyorum.

Kumar oyunu “şans, talih oyunu” olarak nitelendirilmektedir. Tanımını yapacak olursak, kumar oyunları, insanların zaman geçirme ve heyecan yaşamak amacıyla aralarında gerçekleştirdikleri (Dallaryan, 2007; 11) ve ortaya para koyarak oynadıkları oyunlardır.

Peki, kumarın tarihçesi nedir?  Literatür incelendiğinde kumarın insanlık tarihi kadar eski olduğu görülmektedir. Örneğin; insanlar eskiden beri çakıl taşı, ok, sopa, testi kırığı, çöp, zar, kağıt parçası, fırdöndü…vb çevirerek veya atarak, ödüller paylaşarak oyunlar oynamışlardır (Dallaryan, 2007; 27).

Tarihte bilinen ilk kumar oyunu kavramının Mısır uygarlığı ile başladığı bilinmektedir. İnsanların risk ve heyecan gibi duygularını bastırmak için tarihten beri oynanan kumar oyunları zamanla çeşitlere ayrılmıştır. Bu çeşitleri 6 grupta inceleyebiliriz:

1.   Rulet: Rulet oyunu, 17. yüzyılda Fransız bir bilim adamı (Blasie Pascal) tarafından icat edilen ve çok fazla bilgi ve beceri gerektirmeyen bir kumar oyunu çeşitidir. Kazanılan miktar yüksek olabildiğinden çok fazla tercih edilir (Dallaryan, 2007; 38). Rulet oyununda masada 0’dan 36’ya kadar sayılar siyah ve kırmızı olarak renklendirilmiştir. Amaç, döner çarkın içindeki topun duracağı sayıyı bilmektir.

2.   Loto: Loto oyunu, belli sayıdaki numaralı toplardan gelecek olanları bilerek ikramiye kazanılan bir oyundur. Ülkemizde oynanan Sayısal Loto örnek olarak verilebilir.

3.   Spor Bahisleri: Spor bahisleri, oynanan spor oyunlarının sonuçlarını bilerek ikramiye kazanılan bir oyundur. Futbol bahisleri, basketbol bahisleri, at yarışları örnek olarak verilebilir. Literatür incelendiğinde at yarışlarının da spor bahislerine dahil edildiği görülmektedir.

4.   Slot Makineleri: Slot makineleri hiçbir bilgi ve beceri gerektirmeyen oyunlardır ve en çok oynanan kumar oyunu çeşitidir (Dallaryan, 2007; 41). Bu oyunu oynamak çok kolaydır. Yani, birkaç tuş ve bir kol ile oynanan bir oyundur.

5.   Çekilişler: Çekilişler, katılım ücretlerinin düşük tutulduğu; fakat yüksek katılımın sağlanmasıyla ödülün büyük olduğu bir kumar oyunu çeşitidir. Ülkemizde oynanan Milli Piyango örnek olarak verilebilir.

6.   Kart Oyunları: Kart oyunları, Çin’de kullanılan kâğıt parçalarının Memlükler tarafından Avrupa’ya getirilmesiyle ortaya çıkan bir oyun çeşitidir. Casino işletmelerinde kullanılan kart oyunları genellikle iki çeşittir: Poker ve Blackjack (21). Bu oyunlar diğerlerine göre daha fazla bilgi, beceri ve strateji gerektirmektedir (Dallaryan, 2007; 43).

KUMAR BAZI YERLERDE İNSANLAR İÇİN EĞLENCE SEKTÖRÜNE DÖNÜŞMÜŞTÜR

Bu kumar oyunları, başlangıçta sadece risk ve heyecan gibi duyguları gidermek için yapılıyorken, bugün kâr amaçlı işletmeler tarafından, insanlar için eğlence sektörüne dönüşmüş (Dallaryan, 2007; 11) ve kumar turizmi denilen bir turizm çeşiti meydana gelmiştir.

Kumar turizmi, öncelikle elit bir grubun ilgi gösterdiği, daha sonraları ilginin artmasıyla popüler olmuş bir özel ilgi turizmi çeşitidir.

Günümüzde kumar turizmini casino işletmeleri sağlamaktadır. Peki, bu casino işletmeleri nasıl işletmelerdir? Casino işletmeleri, beceri, şansa dayanan, fiş, jeton veya para gibi oyun ve araç-gereçleriyle bir kasaya karşı ya da makinelerle talih oyunları oynanan işletmelerdir (Dallaryan, 2007; 34).

Turizm yazını incelendiğinde kumar turizminin ülkeye önemli paralar kazandırdığı görülmektedir. Yani, kârlı bir turizm çeşitidir. Bugün dünyada birçok yerde yasal olarak kumar oynanmakta ve kumar turizmi gerçekleştirilmektedir. Bu yerlerin başında ise Las Vegas, Atlantic City, Macao ve Nevada gelmektedir. Hatta Mısır, Fas, Tunus ve Lübnan gibi Müslüman ülkelerde bile kumar turizmi yapılmaktadır (Blog.milliyet.com.tr, 2007).

Ayrıca, kumar turizmi ile ülke turizmi 12 aya yayılabilmekte ve turizm çeşitlenmektedir. Aynı zamanda kumar turizmi, havayolu şirketlerinin ve casinoları olan otellerin doluluk oranlarını artırır, bu işletmelere ciddi paralar kazandırır ve de bir kitle turisti oluşmasına yardımcı olur.

Turizm yazını incelendiğinde kumar turizminin ülke ekonomisine katkı sağladığı; fakat aynı katkıyı turizm sektörüne sağlamadığı görülmektedir. Zira kumar turizmi, tabir-i caizse insanları otellere hapsederek bu insanların turizme ekonomik olarak katkı sağlamasını önlemektedir. Yani, insanlar otellerde kalarak turizmin alt sektörlerine pek fazla ekonomik gelir sağlamamaktadır. Durum böyle olduğundan devletler casinosu olan konaklama işletmelerinden yüksek vergiler alır (Dallaryan, 2007; 9) ve alınan vergilerle kumar turizmi ülkenin ekonomisine bu şekilde katkı sağlar. Örneğin; Macao’nun 2007 yılında kumar turizminden elde ettiği gelir 10 milyar dolar (Radikal.com.tr, 2009) ve Las Vegas’ın ise 6.6 milyar dolardır (Turkiyeturizm.com, 2007).

KUMARHANELER TÜRKİYE’DEN KUZEY KIBRIS’A TAŞINMIŞTI

1998 yılında kumarhaneler Türkiye’de kapatılmış, kumar turizmi Kuzey Kıbrıs’a taşınmış ve burada yapılmasına izin verilmiştir.

Peki, kumarhanelerin Kuzey Kıbrıs’a taşınması nasıl olmuştu? Kumarhaneleri mafya ele geçirmiş, vergi kaçırma ve intihar olayları olmuş (Blog.milliyet.com.tr, 2007), dolayısıyla toplum üzerinde olumsuz bir etki yaratmıştır. Bunun üzerine 11 Şubat 1998’de 4266 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu’nda yapılan değişiklikle kumarhanelerin kapatılması kararlaştırılmıştır (Baybul.com, 2007).

Bu kapatılma kararıyla birlikte kumarhane sahipleri alternatif yer olarak Kuzey Kıbrıs’ı seçmişlerdir. Kuzey Kıbrıs da o zamanlar kumar turizmini ülke turizminin kurtarıcısı olarak görmüş ve 1998 yaz sezonu ile beraber Kuzey Kıbrıs’ta 18 tane casino işletilmeye başlanmıştır (Warner, J, 1999).

Kumar turizminin buraya taşınmasıyla, Kuzey Kıbrıs turizminde bir çeşitlenme meydana gelmiştir. 2009 yılında Kuzey Kıbrıs’ın turizm geliri 434 milyon dolar olarak açıklanmış (Turizmdebusabah.com, 2009) ve Kuzey Kıbrıs bu turizm gelirinin yaklaşık 75 milyon dolarını casino işletmelerinden alınan vergilerle sağlamıştır (Radikal.com.tr). Yani, kumar turizmi Kuzey Kıbrıs devletine neredeyse yapmış olduğu ihracat kadar para kazandırmıştır (Yaptığı ihracat yaklaşık 80 milyon dolar).

KUZEY KIBRIS, KUMAR TURİZMİ İLE ANILMAKTAN RAHATSIZLIK DUYMAYA BAŞLAMIŞTIR

Bu açıdan bakıldığında casino sektörünün Kuzey Kıbrıs’ın en önemli gelir kaynaklarından biri olduğu görülmektedir. Fakat son yıllarda Kuzey Kıbrıs, kumarın kendisiyle özdeş hale gelmesinden dolayı rahatsızlık duymaya başlamıştır (Turizmforumu.net). Bundan dolayı, Kuzey Kıbrıs Devleti bir yasa çıkarma yoluna giderek casino sayılarında artış yaşanmasını önlemeye çalışmaktadır. Bu yasa casino işletecek otellerin 5 yıldızlı olması ve 500 odadan aşağı olamaması zorunluluğudur.

Yukarıda bahsettiğim gibi kumar turizminin sadece vergilerle ülkeye katkıda bulunduğu çok net açıktır.

Şu da bir gerçektir ki kumar turizmi Güney Kıbrıs’a göre Kuzey Kıbrıs’a bir turizm çeşitliliği ve turizmin 12 aya yayılmasını sağlamaktadır. Burada yapılan turizm artık kumar turizmine endeksli hale gelmiştir. Hatta uluslararası poker turnuvaları düzenlenmektedir. Bu turnuvaların bir faydası da ülkenin tanıtımında üstlendiği roldür. Zira dünyanın dört bir yanından yarışmacılar gelmektedir.

SON SÖZ:

Sonuç olarak kumar turizminin her ne kadar turizmin alt sektörlerine ekonomik olarak katkı sağlamasa da ülke ekonomisi için kârlı bir turizm çeşiti olduğu görülmektedir.

Turizmin kârlı olan bu çeşitinin Kuzey Kıbrıs’a yaptığı etkileri ise şu şekilde özetlemek mümkündür:

1.   Konaklama işletmelerinin doluluk oranlarını artırması ve bu işletmelere önemli ölçüde para kazandırması,

2.   Konaklama işletmelerinden alınan vergilerle ülkenin ekonomisine önemli derecede katkıda bulunması,

3.   Turizmin çeşitlenmesini sağlaması,

4.   Turizmin yılın 12 ayına yayılmasını sağlaması ve

5.   Kitle turisti yaratması.

NOT: Kumar Turizmi biz Müslüman ülkeler için pek faydalı bir turizm çeşiti değildir. Yazıda hiçbir şekilde bu turizm çeşitinin ülke ekonomisine yaptığı katkıdan dolayı Türkiye’de uygulanması gerektiği vurgulanmamıştır. Yazı tamamen Kumar Turizmi ve bu turizmin Kuzey Kıbrıs’ta yapılışı konusunda bilgi vermek amaçlıdır.

KAYNAKLAR

Dallaryan, S. (2007), ‘Bir Özel İlgi Turizmi: Kumar Turizmi ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Örneği’, İstanbul, Güncel Yayıncılık

Kozak, M. A. ve Bahçe, A. S. (2009), ‘Özel İlgi Turizmi’, Ankara, Detay Yayıncılık

Warner, J. (1999), ‘North Cyprus: Tourism and The Challange of Non-recognition’, Journal of Sustainable Tourism, Sayı:2, Cilt:7, ss.128-145

İNTERNET KAYNAKLARI

https://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=Detay&ArticleID=883018&Date=13.06.2008&CategoryID=80 (08 Ocak 2010)

https://www.turizmforumu.net/yorum/l-ozadam3.htm  (12 Ocak 2010)

https://www.turizmdebusabah.com/haber_detay~haberNo~48772~f~kktc__039_de_hedef,_k%C3%BClt%C3%BCr_turizmiyle_daha_%C3%A7ok_t%C3%BCrk_turist.htm  (10 Şubat 2010)

https://www.blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=34422  (07 Şubat 2010)

https://baybul.com/guncel-haberler/27552-casino-lar-turizme-doping-olacak.html  (18 Ocak 2010)

https://www.turkiyeturizm.com/author_article_detail.php?id=24  (04 Şubat 2010)